Τί είναι «μητρικό τραύμα» στη ψυχολογία;
Ο όρος «μητρικό τραύμα» συνήθως χρησιμοποιείται για να περιγράψει την ψυχική/συναισθηματική πληγή που σχετίζεται με τη σχέση της μητέρας (ή της φροντίδας από τη μητέρα) ,είτε επειδή η μητέρα υπέφερε η ίδια από τραύμα, είτε επειδή υπήρξε φόβος εγκατάλειψης, είτε επειδή η σύνδεση μητέρας-παιδιού ήταν αποσυνδεδεμένη, απρόσωπη ή ατελής.
Στην ψυχολογία και στην ψυχοθεραπεία, το «τραύμα» εδώ δεν αφορά μόνο βίαια περιστατικά• μπορεί να αφορά και επαναλαμβανόμενες εμπειρίες απουσίας συναισθηματικής ασφάλειας, δυσκολίας στη ρύθμιση του συναισθήματος της μητέρας, φόβου εγκατάλειψης, νευρικής υπερδιέγερσης ή/και αποσύνδεσης (dissociation).
Όταν η μητέρα δεν ήταν (ή δεν ένιωσε) ικανή να ανταποκριθεί με εσωτερική σταθερότητα και συναισθηματική διαθεσιμότητα, το παιδί μπορεί να εισέλθει σε κατάσταση «μη-ασφάλειας». Η εμπειρία αυτή αφήνει ίχνη στο νευρικό, ενδοκρινικό και ανοσοποιητικό σύστημα.
Πώς ο φόβος εγκατάλειψης/τρούμα από τη μητέρα εκφράζεται ψυχοσωματικά στο σώμα
Η βασική υπόθεση είναι ότι το ψυχικό/συναισθηματικό τραύμα, όταν δεν επεξεργάζεται ή δεν υπάρχει ασφαλής σχέση που να το επεξεργάζεται — «κατορθώνει» να βρει έκφραση μέσω του σώματος.
Μερικές οδοί είναι οι εξής:

• Το σύστημα του στρες (π.χ. ο άξονας ¬HPA axis = υπόφυση–επινεφρίδια–ορμόνες) μπορεί να διαταραχθεί. Μελέτες δείχνουν ότι το ιστορικό τραύματος της μητέρας σχετίζεται με διαφοροποιήσεις στη ρύθμιση του HPA άξονα.
• Το ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να υπεραντιδρά ή να γίνει υπερευαίσθητο σε στρες , π.χ. αύξηση δείκτη φλεγμονής.
• Το παιδί/άτομο μπορεί να παρουσιάζει δυσκολίες στην σύνδεση με τις δικές του συναισθηματικές καταστάσεις (“δεν-ξέρω τι νιώθω”), αποφυγή εσωτερικής εμπειρίας, σωματοποίηση. Αυτό μπορεί να εκδηλωθεί με: μυοσκελετικούς πόνους, χρόνια κόπωση, πεπτικές δυσλειτουργίες, υπερευαισθησία στο στρες, αυτοάνοσα νοσήματα.
• Η φύση της σχέσης με τη μητέρα ,ασφάλεια, συνέπεια, σταθερότητα λειτουργεί ως πρότυπο ρύθμισης του στρες• αν αυτός το πρότυπο διασπαστεί ή είναι ασταθές, το άτομο μπορεί να έχει δυσκολία στο «άφημα» του στρες στο σώμα του.
  Παραδείγματα:
• «Φόβος εγκατάλειψης» μπορεί να εκφραστεί με υπερευαισθησία στο άγχος αποχωρισμού, με δυσφορία στη μοναξιά, ή με διαρκή ετοιμότητα «φυγής».
• Σωματικά: υπερένταση (μυικά), αυξημένος καρδιακός ρυθμός, διαταραχές ύπνου, πεπτικά προβλήματα, χρόνιος πόνος.
• Αυτές οι εκφράσεις δεν είναι «απλώς στο μυαλό» , συνδέονται στενά με φυσιολογία.
  Ποιες ψυχοσωματικές / αυτοάνοσες ασθένειες συνδέονται με το μητρικό τραύμα; Ποιες μελέτες υπάρχουν;
  Ψυχοσωματικές καταστάσεις
  Υπάρχει αξιόλογη έρευνα που δείχνει ότι ψυχολογικό τραύμα και καταστάσεις μεγάλου στρες αυξάνει τον κίνδυνο για λειτουργικά σωματικά σύνδρομα (functional somatic syndromes) όπως:
• Fibromyalgia (ινομυαλγία)
• Chronic fatigue syndrome (σύνδρομο χρόνιας κόπωσης)
• Irritable bowel syndrome (σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου)
  Μια μετα-ανάλυση διαπίστωσε ότι άτομα με ιστορικό τραύματος είχαν περίπου 2,7 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο για τέτοιες καταστάσεις.
  Αυτοάνοσες / φλεγμονώδεις ασθένειες
  Η έρευνα στην σύνδεση τραύματος-αυτοάνοσης ασθένειας είναι πιο περιορισμένη αλλά υπάρχουν αναφορές .Παραδείγματα:
• Μια μελέτη στη Ταϊβάν έδειξε ότι άτομα με Post traumatic stress disorder (PTSD) είχαν περίπου 2,26 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο για αυτοάνοσα νοσήματα (θυροειδίτιδα, lupus, Sjögren’s) σε σύγκριση με άλλους ελέγχους. PubMed
• Σχολιασμός του ρόλου του τραύματος και της ανοσο-φλεγμονής: άτομα με PTSD παρουσιάζουν διαταραχές σε HPA άξονα, αυξημένη φλεγμονή και μειωμένη ρύθμιση του ανοσοποιητικού. PubMed
• Συστηματική ανασκόπηση έδειξε ότι το τραύμα (ACEs, PTSD) σχετίζεται με αυξημένη συχνότητα ρευματικών αυτοάνοσων νόσων (π.χ. RA, SLE) , αν και η μεθοδολογία ποικίλλει και απαιτείται περισσότερη έρευνα.PubMed
• Ένα άρθρο περιέγραψε ότι σε 5 περιπτώσεις ασθενών με Hashimoto’s thyroiditis, θεραπεία με ψυχοθεραπεία (EMDR) συνοδευόταν από μείωση της δραστηριότητας της νόσου. PubMed
  Με ποιους μηχανισμούς συμβαίνει αυτό;
• Το χρόνιο στρες και η υπερέκκριση κορτιζόλης ή άλλων ορμονών του στρες μπορεί να οδηγήσει σε απορύθμιση του ανοσοποιητικού ,π.χ. αυξημένη φλεγμονή.
• Το νευρικό σύστημα μπορεί να παραμένει «υπέρ ενεργό» σε κατάσταση εγρήγορσης (hyper-arousal) → π.χ. επιρρέπεια σε φλεγμονώδεις αποκρίσεις.
• Η διαταραχή στο συναισθηματικό δεσμό (attachment) με τη μητέρα μπορεί να «καταγράψει» ένα πρότυπο υπερευαισθησίας στο στρες, που αντικατοπτρίζεται στο σώμα.
• Το σώμα «κρατά» τραύμα , όταν δεν εκφράζεται λεκτικά ή επεξεργάζεται συνειδητά , μέσω σωματικών συμπτωμάτων / καταστάσεων.
• Η επιβάρυνση από ψυχικό τραύμα μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα εμφάνισης λειτουργικών και αυτοάνοσων νόσων μέσω της ψυχο¬νευρο-ανοσο¬λογίας.
  Όταν η ψυχοθεραπεία «κολλάει»: αντίσταση, απώθηση, μη σύνδεση με τον εαυτό , και ο ρόλος της σωματικής θεραπείας (ρεφλεξολογία, βελονισμός)
  «όταν στη θεραπεία δεν καταφέρνει το άτομο να συνδεθεί με τον εαυτό του και να προχωρήσει πιο βαθιά», «όταν υπάρχει αντίσταση ή απώθηση μνήμης» , τέτοιες δυσκολίες συναντώνται ε σε περιπτώσεις βαθύτερου τραύματος. Τι μπορούν να κάνουν οι σωματικές προσεγγίσεις όπως η Ρεφλεξολογία (reflexology) ή ο Βελονισμός;
  Παρακάτω είναι κάποιες σκέψεις:

1. Αγγιγμα/σώμα ως «ασφαλής επαφή»
   Το θεραπευτικό άγγιγμα ,μέσω ρεφλεξολογίας ή βελονισμού ,μπορεί να λειτουργήσει ως συμβολική ή πραγματική επαφή με το σώμα, με μια αίσθηση φροντίδας, ασφάλειας, παρουσίας. Αυτό μπορεί να βοηθήσει άτομα που είχαν «έλλειμμα» μητρικής φροντίδας ή αισθάνονται αποσυνδεδεμένα να «επανα-τοποθετηθούν» στο σώμα τους.
   Επομένως, το άγγιγμα μπορεί να λειτουργήσει ως γέφυρα για να «κατέλθει» η ενσυνειδητότητα στο σώμα ,να φέρει την προσοχή από το «κεφάλι» στο «σώμα» και τη «ψυχή».
2. Μείωση σωματικής έντασης → «χώρος» για ψυχή-σύνδεση
   Όταν το σώμα «κρατά» ένταση, πόνο, υπερεγρήγορση, η ψυχή/το συναίσθημα μπορεί να είναι σε κατάσταση «άμυνας». Μια σωματική θεραπεία που μειώνει την ένταση (μυική, νευρική) βοηθά ώστε το άτομο να αισθανθεί λιγότερο απειλούμενο και να μπορέσει να «κατέβει» πιο βαθιά στην εσωτερική εμπειρία.
   Εν ολίγοις: Η σωματική άμβλυνση του πόνου / της έντασης μπορεί να ανοίξει «χώρο» για ψυχική διερεύνηση.
3. Ανακαλείται η αρχέγονη εμπειρία της μητρικής φροντίδας
   Αν το άτομο είχε εμπειρία έλλειψης μητρικής φροντίδας ή εμπειρίες εγκατάλειψης, η σωματική θεραπεία μπορεί να λειτουργήσει ως «μικρο-εμπειρία» φροντίδας. Αυτό μπορεί να διεγείρει την ικανότητα για εμπιστοσύνη στο σώμα και στις αισθήσεις , ένα βήμα προς την ψυχική διείσδυση και την έκφραση της απωθημένης μνήμης.
4. Προώθηση της ενσώματης ενθύμησης (embodied memory)
   Τα «μη λεκτικά» τραύματα , π.χ. χρόνιες αισθήσεις εγκατάλειψης, αποσύνδεσης, συχνά αποθηκεύονται στο σώμα. Η ρεφλεξολογία ή ο βελονισμός μπορεί να «ξυπνήσουν» αυτές τις αισθήσεις/μνήμες μέσω της αφής ή της ενεργοποίησης νευρικών/ενεργειακών σημείων, καθιστώντας δυνατή τη λεκτική επεξεργασία στη συνέχεια.
   Πώς μπορούν να συνδυαστούν σωματική θεραπεία και ψυχοθεραπεία;
   Ένας δυνατό σχέδιο συνεργασίας μπορεί να είναι ως εξής:
5. Ξεκινάμε με σωματική θεραπεία (π.χ. ρεφλεξολογία ή βελονισμός) ως συμπλήρωμα στην ψυχοθεραπεία για να: α) μειωθεί η ένταση/πόνος, β) το άτομο να αισθανθεί μεγαλύτερη ασφάλεια στο σώμα του, γ) να απελευθερωθεί η νευρική/σωματική φόρτιση που ίσως «μπλοκάρει» τη ψυχοθεραπεία.
6. Ταυτόχρονα/στη συνέχεια, η ψυχοθεραπεία (π.χ. θεραπεία τραύματος, θεραπεία δεσμού, EMDR, σωματικά εστιασμένες προσεγγίσεις) εργάζεται στο να φέρει στην επίγνωση τις μνήμες/συναισθήματα που είχαν απωθηθεί, να διερευνήσει το πώς το μητρικό τραύμα επηρέασε τη σχέση με τη μητέρα, τον εαυτό, το σώμα.
7. Η σωματική θεραπεία συνεχίζει (συμβουλευτικά ή περιοδικά) ως «υποστηρικτικό» της ψυχοθεραπείας π.χ. μετά από έντονες συναισθηματικές «ανασκαφές», μπορεί το σώμα να χρειάζεται «χαλάρωση», ρύθμιση, επαφή – «κατέβασμα» .
8. Ο θεραπευτής και ο σωματικός θεραπευτής (ρεφλεξολόγος/βελονιστής) μπορούν να συνεργάζονται, ώστε να διασφαλιστεί ότι το άτομο νιώθει συντονισμένο με το σώμα του, ασφαλές να βιώνει βαθύτερες αναμνήσεις, και να μην «καταπονείται» από τη διαδικασία.
   Παραγοντέ που επηρεάζουν τη θεραπεία.

• Η διάρκεια/χρονολογία του τραύματος (π.χ. πολύ νωρίς παιδική ηλικία, ή προγεννητικά) φαίνεται να επηρεάζει το βάθος της επίδρασης. Π.χ. σε μελέτες ζώων, η έκθεση σε αποχωρισμό μητέρας σε πολύ νεαρή ηλικία είχε ισχυρότερες μεταβολές στο ανοσοποιητικό. Frontiers
• Η συνδυαστική επίδραση μητρικού τραύματος και δυσκολίας στην ψυχική/συναισθηματική κατάσταση της μητέρας (π.χ. άγχος, κατάθλιψη κατά τη διάρκεια της κύησης) φαίνεται να επηρεάζει το παιδί/επόμενη γενιά. PubMed
• Η γενετική/επιγενετική (epigenetic) αλλαγή, η οποία ως ιδέα θα ήθελε περισσότερη έρευνα ,εμφανίζεται ως πιθανό «μονοπάτι» μετάδοσης του τραύματος στις επόμενες γενιές.
• Η ανάγκη για ασφάλεια στο θεραπευτικό πλαίσιο: όταν δουλεύουμε με «μητρικό τραύμα», η επαφή με τη μητέρα/το σώμα/η σχέση ασφάλειας είναι κρίσιμη , η σωματική θεραπεία μπορεί να λειτουργήσει ως «προθάλαμος» της ψυχοθεραπείας.
• Η σημασία του “σωματικού χρόνου”: δηλαδή, το σώμα χρειάζεται χρόνο να επεξεργαστεί, να «χαλαρώσει», να ανακουφιστεί πριν μπορέσει να «ακούσει» τη ψυχή/τη μνήμη• ο συνδυασμός σωματικής και ψυχικής θεραπείας το επιτρέπει.
• Η αυτοφροντίδα και η συνέπεια: η τακτική υποστήριξη (και σωματική και ψυχική) είναι σημαντική , επειδή το τραύμα δεν «κλείνει» εύκολα, και η αντίσταση/απωθημένη μνήμη μπορεί να εμφανίζεται ξανά.
  Συμπερασματικά
  Το «μητρικό τραύμα» είναι μια ευρεία έννοια που αγγίζει τη σχέση μητέρας-παιδιού, τη συναισθηματική ασφάλεια, την ψυχική και σωματική ρύθμιση. Όταν δεν έχει επεξεργαστεί, μπορεί να εκφράζεται στο σώμα με ψυχοσωματικές και ακόμη αυτοάνοσες εκδηλώσεις. Η σωματική θεραπεία , όπως ρεφλεξολογία ή βελονισμός δεν αντικαθιστά την ψυχοθεραπεία, αλλά μπορεί να λειτουργήσει ως πολύτιμος συμπληρωματικός κρίκος: να «ηρεμήσει» το σώμα, να ενισχύσει την ασφάλεια, να ανοίξει δρόμους προς τον εαυτό και την επεξεργασία. Ο συνδυασμός σωματικής και ψυχικής θεραπείας φαίνεται να υποστηρίζει καλύτερα τη διαδρομή προς την ίαση.

---

Maternal trauma and Reflexology
What is “maternal trauma” in psychology?
The term “maternal trauma” is often used to refer to the emotional/psychological wound related to the mother–child relationship (or the caregiving maternal figure) ,either because the mother herself suffered trauma, or because there was a fear of abandonment, or because the connection between mother and child was deficient, disconnected, or inconsistent.
In psychological and psychotherapeutic terms, trauma here isn’t solely about violent events; it may involve repeated experiences of lacking emotional security, the mother’s affect regulation difficulties, fear of abandonment, nervous system over-arousal and/or dissociation.
When the mother was not (or did not feel) able to respond with internal stability and emotional availability, the child can enter a state of “insecurity.” This experience leaves traces in the nervous system, endocrine axis, and immune system.
How does the fear of abandonment/from the mother side express itself psychosomatically in the body?
The core hypothesis is that emotional/psychological trauma , when not processed or when safe relationship is missing ,“finds” expression through the body.
Some pathways are:

• The stress system (e.g., the HPA axis) may become dysregulated. Studies show maternal trauma history is associated with altered HPA axis regulation.
• The immune system may become hyper-reactive or oversensitive to stress , e.g., increased inflammatory markers.
• The individual/child may have difficulties connecting with their own emotional states (“I don’t know what I feel”), avoidance of internal experience, somatization. This may manifest as: musculoskeletal pain, chronic fatigue, digestive dysfunction, hypersensitivity to stress, autoimmune diseases.
• The nature of the relationship with mother ,security, consistency, stability ,serves as a model for stress regulation; if this model is disrupted or inconsistent, the individual may struggle to “settle” stress in the body.
  Examples:
• “Fear of abandonment” may show up as hypersensitivity to separation anxiety, discomfort being alone, persistent readiness for “flight”.
• Physically: muscular tension, elevated heart rate, sleep disturbances, digestive issues, chronic pain.
• These expressions are not “just in the head”, they are closely linked to physiology.
  What psychosomatic / autoimmune diseases are associated with maternal trauma? What studies exist?
  Psychosomatic conditions
  There is substantial research that shows that psychological trauma + high stress increase risk for functional somatic syndromes, such as:
• Fibromyalgia
• Chronic fatigue syndrome
• Irritable bowel syndrome
  A meta-analysis found that individuals with trauma exposure were ~2.7 times more likely to have such syndromes.
  Autoimmune / inflammatory diseases
  Research connecting trauma to autoimmune disease is more limited but growing. Examples:
• A Taiwanese cohort study found individuals with PTSD had ~2.26 times higher risk for autoimmune diseases (thyroiditis, lupus, Sjögren’s) compared to controls. PubMed
• Review of PTSD shows immune/inflammation dysregulation (HPA axis, pro-inflammatory cytokines) in PTSD, linking to autoimmune/inflammatory comorbidity. PubMed
• A scoping review shows that trauma (ACEs, PTSD) is associated with increased prevalence/severity of autoimmune rheumatic diseases (RA, SLE) though research is still sparse. PubMed
• Case-series: 5 patients with Hashimoto’s treated with trauma-focused psychotherapy (EMDR) showed reduced autoimmune activity. PubMed
  By what mechanisms does this happen?
• Chronic stress & over-secretion of stress hormones can lead to dysregulated immune responses (↑ inflammation). PubMed
• The nervous system may remain in a state of hyper-arousal → predisposition to inflammatory responses.
• The disruption of emotional bond (attachment) with mother may “program” a pattern of hyper-vigilance to stress, which is reflected physically.
• The body “stores” trauma — when the trauma is not verbally processed, the body holds it in sensory / somatic memory.
• The burden of psychic trauma may increase the likelihood of functional and autoimmune diseases via psychoneuroimmunology.
  When psychotherapy “gets stuck”: resistance, repression, inability to connect with self – and the role of somatic therapies (reflexology, acupuncture)
  “when in therapy the person cannot connect with self and go deeper”, “when there is resistance or memory repression” , is common in deeper trauma cases. What can somatic approaches like reflexology or acupuncture do?
  Here are some thoughts:

1. Touch/body as “safe contact”
   Therapeutic touch , via reflexology or acupuncture , can act as symbolic or actual contact with the body, with a sense of care, safety, presence. This may help persons who had a deficit of maternal care or feel disconnected to “re-locate” themselves in their body.
   Therefore, touch can function as a bridge to bring conscious awareness down into the body ,shifting attention from “the head” to “the body”.
2. Reduction of bodily tension → space for soul-connection
   When the body holds tension, pain, over-arousal, the psyche may be in a defensive mode. A somatic therapy that reduces the tension (muscular, nervous) helps the person feel less threatened and be able to go more deeply into internal experience.
   In short: bodily relief may open “space” for psychological inquiry.
3. Recalling the primal experience of maternal care
   If the person had an experience of lack of maternal care or abandonment, somatic therapy may operate as a “micro-experience” of care. This may stimulate the capacity for trust in the body and its sensations ,a step toward psychological penetration and expression of submerged memory.
4. Facilitating embodied memory
   Non-verbal trauma (e.g., chronic sensations of abandonment, disconnection) is stored in the body. Reflexology/acupuncture may “wake up” these sensations/memories via touch or activation of nerve/energy points, making verbal processing next possible.
   How can somatic therapy and psychotherapy be combined?
   Here is a possible framework:
5. Begin with somatic therapy (e.g., reflexology or acupuncture) as a complement to psychotherapy to: a) reduce the bodily tension/pain, b) help the person feel more safe in the body, c) release neuro/physiological load that may block psychotherapy.
6. Simultaneously/in sequence, the person engages in psychotherapy (e.g., trauma-informed therapy, attachment work, EMDR, somatic-experiential therapy) to bring into awareness the memories/emotions that were repressed, explore how the maternal trauma affected the relation to mother, self, body.
7. The somatic therapy continues (as supportive or periodic) in the therapy process — e.g., after deep emotional work the body may need “settling”, regulation, contact , and the somatic therapy serves that.
8. The therapist and the somatic therapist may collaborate/coordinate so that the person is supported to feel safe with their body, able to experience deeper memories, and not overwhelmed by the process.
   Additional aspects in therapy

• The timing/ age of trauma (e.g., very early childhood or even prenatal) appears to influence the depth of the effect. In animal studies, maternal separation at very early age had stronger immune impact. Frontiers
• The combined influence of maternal trauma and the mother’s mental/affective state (anxiety, depression during pregnancy) appears to affect child/next generation. PubMed
• The role of genetic/epigenetic changes ,while still exploratory, appears as a possible mechanism of intergenerational transmission of trauma.
• The importance of safety in the therapeutic context: working with “maternal trauma” means engaging with attachment, body-regulation, so safety must be paramount , somatic therapy can provide a foundation of bodily safety.
• The significance of “bodily time”: the body needs time to process, to calm, to ground before it can ‘listen’ to the psyche/memory; combining somatic and psychological therapy allows that.
• The role of self-care and consistency: trauma doesn’t vanish quickly, and both bodily and psychological support need to be ongoing; so creating a regular ritual (somatic & psychotherapy) helps.
  In summary
  “Maternal trauma” is a broad concept touching on mother-child relation, emotional safety, and body–mind regulation. When unprocessed, it may express via the body through psychosomatic and even autoimmune conditions. Somatic therapy (like reflexology or acupuncture) does not replace psychotherapy, but offers a valuable complementary function: reducing bodily tension, promoting body-connection, creating safety , hence facilitating the deeper psychological work. A combined approach (somatic & psychotherapy) appears to support the healing journey more fully.

Reflexology #BodyAndSoul #Wellness #AlopiSomaAndPsyche #HolisticHealing #Rebranding #MindBodySoul #NewChapter #SomaAndPsyche #Petralona

Katerina Stathopoulou
Clinical Reflexologist (ITEC Certified) | Certified YNSA Practioner (Pnima.ac)
Founder of Alopi Living – Reflexology & Wellness Clinic
stathkat@yahoo.gr
+30 698 793 7286
+30 210 346 3686
LinkedIn: Katerina Ekaterini Stathopoulou